Η Ιστορία της πόλης : από τον νεοκλασικισμό στην μοντέρνα εποχή

Η πόλη είναι η έκφραση στον χώρο του κοινωνικού και οικονομικού πλαισίου της εποχής της και κατά συνέπεια η εικόνα της πόλης και η αρχιτεκτονική της αντανακλά αυτές τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες.

Άλλωστε η πόλη είναι ένας κατεξοχήν τόπος συμπύκνωσης  πολιτισμού είτε αυτός είναι υλικός είτε άυλος. Ως υλικό πολιτισμό, εννοούμε τα έργα τέχνης, την αρχιτεκτονική, μνημεία, μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους  και γενικά όλους τους χώρους ή αντικείμενα όπου είναι εμφανής η εναπόθεση πολιτισμού. Ως άυλο πολιτισμό όλες τις μορφές πνευματικού πολιτισμού, προφορική παράδοση, μουσική και άλλες εκφράσεις πολιτισμού που δεν έχουν ύλη. 

Συμβολικές αναπαραστάσεις του παρελθόντος γεννιούνται και αναπαράγονται από την τέχνη, την επιστήμη, τους εκπαιδευτικούς μηχανισμούς και τα μουσεία. Η  κοινωνία αποθηκεύει τη γνώση και την εμπειρία. Ποικίλες μνημονικές παραδόσεις συναντώνται, αναμειγνύονται και ενίοτε συγκρούονται

Στην περίπτωση Aρχιτεκτονικής, η ίδια η αρχιτεκτονική των κατασκευών του παρελθόντος θεωρείται ως δημιουργία που δεν διαχωρίζεται από τη ζωή, την κοινωνία και την πολιτική μέσα στην οποία εκδηλώνεται.

Για την προσέγγιση των σχέσεων  πόλης και πολιτισμού, θα αξιοποιήσουμε στα πλαίσια του μαθήματός μας  παραδείγματα που προέρχονται  από το αστικό τοπίο της Αθήνας και από αρχιτεκτονικά έργα που ανήκουν σε διάφορες ιστορικές περιόδους με έμφαση την περίοδο από την εποχή του νεοκλασικισμού έως την μοντέρνα εποχή.

Πιστεύουμε ότι είναι μία αξιόλογη εμπειρία να κάνουμε μία περιήγηση στο ιστορικό κέντρο γιατί ουσιαστικά διατρέχει τη διαδρομή της σύγχρονης Ελλάδας από την ίδρυση του σύγχρονου ελληνικού Kράτους έως σήμερα, αφού πάντα η αρχιτεκτονική συνοδοιπορεί με τη ζωή και την Ιστορία. 

Οι δρόμοι μιας πόλης είναι πράγματι ένας από τους κατ' εξοχήν «τόπους» εγγραφής της συλλογικής μνήμης, είναι «τόποι» διαρκείς και καθημερινοί, που περνούν γι' αυτό το λόγο απαρατήρητοι. Στην ουσία όμως επιτελούν την ίδια λειτουργία με τις προτομές, τα αγάλματα και τα μνημεία που είναι φορείς μνήμης συγκεκριμένων γεγονότων.

Η συλλογική μνήμη που ενσωματώνει ένα έργο τέχνης και αρχιτεκτονικής συχνά ανακινεί αμφιλεγόμενα γεγονότα, περιόδους και πρόσωπα του παρελθόντος που εξακολουθούν να αποτελούν αντικείμενο σύγκρουσης στο παρόν. π.χ  η Βουλή, η  Αμερικάνικη πρεσβεία, τα οποία όμως μπορεί να χρησιμεύσουν και ως εμβληματικά έργα της αρχιτεκτονικής.

Η Αθήνα, όπως και οι μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, έχει ζήσει τη διαρκώς μεταβαλλόμενη συγκρότηση των αστικών, των περιαστικών και των μικρότερων κέντρων και οι κρατικοί φορείς έχουν προσπαθήσει να επέμβουν περισσότερο ή λιγότερο ρυθμιστικά στην εξέλιξή τους.